Masz pytanie?
Jeżeli nie znalazłeś odpowiedzi na nurtujące Cię pytanie, prześlij je do nas. Odpowiedź na najczęstsze pytania ukaże się niebawem.
Napisz do nas także wtedy, jeśli uważasz, że brakuje tu ważnych dla Ciebie informacji. Tworzymy ten portal dla Ciebie i z myślą właśnie o Tobie.
Zapoznaj się z odpowiedziami na najczęściej zadawane pytania:
-
U prawie wszystkich pacjentów leki należy stosować do końca życia. Leczenie niewydolności serca opiera się na systematycznym stosowaniu farmaceutyków z różnych grup w odpowiednio dobranych przez lekarza dawkach. Ma to na celu nie tylko opanowanie objawów niewydolności serca, ale również poprawę jakości życia oraz jego przedłużenie.
-
Nadmiar płynów, który objawia się wzrostem masy ciała i obrzękami, może być́ usunięty poprzez samodzielne zwiększenie dawki leku moczopędnego, jeżeli sposób uprzednio został uzgodniony z lekarzem. W przypadku gdy pomimo ustalonego zwiększenia dawki nie doszło do poprawy, ponownie skonsultuj się z lekarzem.
-
Poprawa samopoczucia następuje m.in. dzięki leczeniu farmakologicznemu, jednak błędem jest odstawienie leków z tego powodu, gdyż to zwykle prowadzi do ponownego pogorszenia niewydolności serca i nawrotu objawów. Odstawienie niektórych środków jest niebezpieczne i może prowadzić nie tylko do konieczności pobytu w szpitalu, ale nawet do zgonu. W wielu przypadkach celowo stosuje się wyższe dawki leków, by osiągnąć niskie ciśnienie, które odciąża przemęczone serce. To lekarz może zadecydować́ o zmniejszeniu dawki leków po osiągnięciu poprawy samopoczucia i docelowej wagi ciała. Takiej decyzji nie powinien samowolnie podejmować pacjent.
-
W niektórych sytuacjach przyczyny zaostrzania się objawów niewydolności serca są niezależne od naszego postępowania. Do takich czynników należą: nagłe zaburzenia rytmu (np. migotanie przedsionków), zakażenia (np. zapalenie płuc) czy pogorszenie wydolności nerek.
Jednak swoim postępowaniem również możemy doprowadzić do pogorszenia wydolności układu krążenia. Dlatego pamiętaj, aby:
• przestrzegać zaleceń lekarskich i systematycznie zażywać leki;
• ograniczyć spożycie soli;
• unikać spożywania alkoholu;
• nie palić tytoniu;
• unikać niektórych leków (m.in. przeciwbólowych dostępnych bez recepty z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych, np. ibuprofen). -
Skuteczność leczenia można określić na podstawie bilansu płynowego. Jeżeli organizm jest przewodniony (co może się objawiać dusznością bądź obrzękami wokół kostek lub na podudziach) leczenie moczopędne powinno być tak dobrane, aby oddawanego moczu było więcej niż przyjętych płynów. Tym samym masa ciała powinna stopniowo się zmniejszać, aż do osiągnięcia Twojej optymalnej wagi określonej przez lekarza. On też poradzi Ci, jak modyfikować dawki leków, aby osiągniętą wagę utrzymać na stałym poziomie.
Kiedy poprawi się Twoje samopoczucie, a masa ciała odpowiednio spadnie, lekarz może zadecydować o zmniejszeniu dawki leków moczopędnych tak, aby uniknąć nadmiernego odwodnienia. Proces doboru dawek zwykle wymaga dalszego monitorowania wagi ciała, gdyż to pozwala uniknąć jej niekontrolowanych wahań. Dzienniczek samokontroli jest w tym bardzo pomocny. Jeżeli nie przyniesiesz go na wizytę kontrolną, lekarz będzie miał utrudniony wgląd w Twój stan nawodnienia.
-
Większość leków stosowanych przy niewydolności serca usprawnia jego pracę i zmniejsza obciążenie. Jednym ze sposobów zmniejszenia pracy serca jest rozkurcz tętniczek, co może się wiązać z obniżeniem ciśnienia. Szczególnie w pierwszym okresie leczenia może to być uciążliwe, ale warto zachować cierpliwość, gdyż zwykle pacjenci przyzwyczajają się do niższych ciśnień. Jeżeli jednak z tego powodu wystąpią omdlenia lub utraty przytomności, należy skonsultować się z lekarzem, który zmieni proporcje stosowanych leków.
-
Powiększeniem komory serca nazywamy zwiększenie wymiarów światła prawej lub lewej komory serca (wymiaru skurczowego i rozkurczowego), co może (ale nie musi) towarzyszyć przerostowi czyli pogrubieniu ścian serca. Zmiany te można dokładnie ocenić w badaniach obrazowych – badaniu echokardiograficznym, tomografii komputerowej czy rezonansie magnetycznym serca. U części osób powiększenie najczęściej lewej komory jest stwierdzane w badaniu rentgenowskim klatki piersiowej i opisywane jako powiększenie sylwetki serca. Przy czym badanie rentgenowskie jest mało dokładne w ocenie wielkości serca i opisywane nieprawidłowości mogą wynikać jedynie ze zmiennego położenia serca w klatce piersiowej, wymagają więc weryfikacji w badaniach dodatkowych dających więcej szczegółowych informacji o budowie i funkcji serca. Przerost ścian serca jak i powiększenie wymiarów jam serca mogą być następstwem zmian adaptacyjnych zachodzących w zdrowym sercu w odpowiedzi na regularny, intensywny wysiłek fizyczny. Te zmiany budowy serca określane są „sercem sportowca” i nie mają niekorzystnego wpływu na funkcjonowanie układu krążenia. Sportowa przebudowa serca zależy od rodzaju wykonywanego wysiłku oraz czasu trwania i intensywności treningu, ale także od wieku, płci sportowca oraz czynników genetycznych. W sytuacji stwierdzenia powiększenia jam serca u osoby regularnie uprawiającej sport należy wziąć pod uwagę także stany chorobowe prowadzące do przerostu i powiększenia serca, np. nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatia przerostowa czy niewydolność serca. Badanie echokardiograficzne umożliwia szczegółowe różnicowanie tych stanów. Charakterystyczną cechą „serca sportowca” jest prawidłowa funkcja skurczowa lewej komory, czyli prawidłowa jej praca jako pompy tłoczącej krew do całego organizmu. Ponadto zmiany zachodzące w sercu w odpowiedzi na wysiłek fizyczny są w pełni odwracalne, czyli cofają się po zaprzestaniu aktywności fizycznej.
-
Spanie na boku nie jest zalecane u pacjentów po operacji pomostowania aortalno-wieńcowego (CABG) z przecięciem mostka przez okres około 2 miesięcy (czas jest zmienny indywidualnie). Czas ten jest niezbędny do pełnego wygojenia oraz stabilizacji struktur kostnych mostka. W tym czasie konieczne jest unikanie także wszystkich tych ruchów, które mogą destabilizować ranę mostka, np. podnoszenia ciężkich przedmiotów, szczególnie jedną ręką, wykonywania zajęć wymagających intensywnych i gwałtownych ruchów kończynami górnymi, czy ciężkich prac, np. kopania w ogródku. -
Większość częstoskurczów nadkomorowych (z wąskimi zespołami QRS w zapisie EKG) można spróbować przerwać stosując manewry zwiększające napięcie nerwu błędnego: wykonanie próby Valsalvy (wydmuchiwanie powietrze z płuc do nosa przy zamkniętych ustach i uciśniętych skrzydełkach nosa), masaż zatok szyjnych (masaż tętnicy szyjnej po jednej stronie szyi), opłukanie twarzy zimną wodą. Jeśli manewry te nie są skuteczne wskazane jest zastosowanie farmakoterapii w celu przerwania arytmii. W warunkach szpitalnych najczęściej stosowana jest adenozyna podawana dożylnie. Lek ten działa krótko, osiągając szczyt działania już po 30 sekundach i zwykle w ciągu 1-2 minut powoduje przerwanie arytmii, co może dawać nieprzyjemne odczucie dla pacjenta. Alternatywnymi lekami są werapamil, diltiazem lub beta-blokery.Jeśli pacjent z częstoskurczem nadkomorowym jest niestabilny, czyli występują u niego niepokojące objawy (np. ból w klatce piersiowej, omdlenie, niskie ciśnienie tętnicze) arytmia powinna być przerwana poprzez wykonanie kardiowersji elektrycznej. Jest to bezpieczny zabieg wykonywany w płytkim i krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym (bez intubacji), podczas którego arytmia przerywana jest z zastosowaniem prądu elektrycznego przesyłanego do klatki piersiowej pacjenta z defibrylatora. Skuteczną metodą zapobiegania nawrotom arytmii jest ablacja ogniska arytmii. Ten małoinwazyjny zabieg polega na zniszczeniu lub odizolowaniu małych obszarów w sercu, w których powstaje arytmia. Możliwe jest to poprzez wprowadzenie do serca elektrod ablacyjnych, które niszczą ogniska arytmii podwyższoną temperaturą (ablacja prądem o częstotliwości radiowej) lub niską temperaturą (krioablacja). Zabieg ablacji umożliwia pełne wyleczenie z arytmii.
-
Przyczyn dolegliwości bólowych mięśni kończyn dolnych jest wiele. Jednak nie są one typowym objawem niewydolności serca. Niewydolność serca jest stanem chorobowym, w którym na skutek uszkodzenia serca jako pompy przepływ przez tkanki całego organizmu, w tym mięśnie kończyn dolnych jest zmniejszony, następstwem tego jest między innymi męczliwość oraz zmniejszona tolerancja wysiłku. Wysiłkowe bóle mięśni kończyn dolnych (najczęściej łydek) ustępujące po odpoczynku są charakterystycznym objawem miażdżycy tętnic kończyn dolnych, kiedy na skutek zwężeń w tętnicach przepływ krwi w kończynach dolnych jest zmniejszony. Objawy te mogą być nasilane przez współistniejącą niewydolność serca. Bóle mięśni mogą także być skutkiem ubocznym przyjmowanych leków, najczęściej statyn obniżających stężenie cholesterolu we krwi i stosowanych często w chorobie niedokrwiennej serca będącej najczęstszą przyczyną niewydolności serca. Bolesne skurcze mięśni kończyn dolnych mogą także wynikać z zaburzeń elektrolitowych, niskiego stężenie potasu lub magnezu, które mogą towarzyszyć niewydolności serca. Właściwa diagnoza przyczyn ww. dolegliwości możliwa jest po zebraniu dokładnego wywiadu lekarskiego oraz przeprowadzenia badania fizykalnego przez lekarza. -
Skuteczna rewaskularyzacja, czyli przywrócenie dopływu krwi do serca poprzez krążenie wieńcowe jest jednym z najistotniejszych elementów leczenia niewydolności serca w przebiegu choroby niedokrwiennej serca, ponieważ daje szansę na poprawę funkcji uszkodzonego serca. Jedną z metod przywrócenia ukrwienia serca jest operacja pomostowania aortalno-wieńcowego (CABG). W prowadzeniu pacjenta po tej dużej operacji kardiochirurgicznej istotne znaczenie ma optymalne leczenie farmakologiczne oraz rehabilitacja kardiologiczna umożliwiająca skuteczną regenerację organizmu. Jednak na to czy po zabiegu dojdzie do poprawy funkcji serca wpływa wiele czynników. Przede wszystkim istotne znaczenie ma stopień uszkodzenia lewej komory serca, wynikający z przebytych w przeszłości zawałów oraz czasu trwania niedokrwienia mięśnia sercowego przed zabiegiem. Jeśli część serca jest objęta blizną po przebytym zawale, to obszar ten zwykle nie poprawia swojej funkcji skurczowej pomimo poprawy ukrwienia. Natomiast jeśli część serca była długo niedokrwiona, ale zachowana jest żywotność serca w tym obszarze, to w skutek powrotu prawidłowego ukrwienia może nastąpić poprawa kurczliwości lewej komory. Stosowanie odpowiedniej diety oraz regularnej umiarkowanej aktywności fizycznej wpływa korzystnie na układ krążenia chorego z niewydolnością serca, zapobiegając postępowi choroby.U chorych z niewydolnością serca mogą występować groźne arytmie komorowe, które mogą prowadzić do nagłego zatrzymania krążenia i zgonu. Ryzyko to wzrasta wraz ze stopniem uszkodzenia serca. Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora (ICD) stanowi skuteczną metodę zapobiegania nagłemu zgonowi. Urządzenie rozpoznaje groźną arytmię i wysyłając impulsy elektryczne do serca powoduje przerwanie arytmii zanim wystąpią poważne objawy. Wskazaniami do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora jest przebyty epizod komorowych zaburzeń rytmu powodujący niestabilność hemodynamiczną (np. omdlenie) lub zatrzymanie krążenia (prewencja wtórna). Wskazania do wszczepienia ICD istnieją także u pacjenta z chorobą niedokrwienną serca lub kardiomiopatią rozstrzeniową z objawową niewydolnością serca z obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory ≤35% optymalnie leczonego farmakologicznie przez min. 3 miesiące (prewencja pierwotna). Jeśli pacjent przebył zawał serca, nie zaleca się wszczepienia ICD przez 40 dni od zawału.
-
W ostrej niewydolności serca występuje typowo nadmierne gromadzenie wody w organizmie, co powoduje typowe objawy takie jak duszność, czy obrzęki kończyn dolnych. W leczeniu pacjenta z ostrą niewydolnością serca istotne jest prowadzenie właściwego bilansu wodnego, polegające na stopniowym odwadnianiu czyli zmniejszaniu ilości wody w organizmie. Kluczowym narządem pozwalającym osiągnąć ten cel są nerki, filtrujące krew i produkujące mocz. W ostrej niewydolności serca zwykle konieczne jest farmakologiczne wspomaganie funkcji nerek poprzez podawanie leków moczopędnych takich jak np. furosemid. Dawka leku odwadniającego jest dostosowana do ilości produkowanego moczu oraz dobowego bilansu wodnego. Ilość płynów przyjmowanych doustnie istotnie wpływa na bilans wodny i dawki stosowanych leków. Im więcej chory wypije, tym większe dawki leków odwadniających muszą być zastosowane, co niestety wiąże się z większym ryzykiem działań niepożądanych tych leków. W związku z tym zaleca się, aby pacjent przyjmował około 1,5-2 litrów płynów doustnie w ciągu doby i do tej ilości dostosowuje się leczenie ostrej niewydolności serca. Takie ograniczenie ilości przyjmowanych płynów pozwala lepiej kontrolować objawy zastoju. -
Podstawą oceny układu sercowo-naczyniowego u każdej osoby jest wywiad lekarski oraz badanie fizykalne. Jeśli lekarz podczas bezpośredniego badania rozpoznaje objawy wskazujące na chorobę serca zaleca konieczne badania dodatkowe. Diagnostyka chorób układu krążenia jest bardzo obszerna i obejmuje szereg badań w tym laboratoryjnych oraz obrazowych. Jednym z podstawowych badań w ocenie pracy serca jest badanie EKG (elektrokardiogram) przedstawiający zapis czynności elektrycznej serca. Prawidłowy zapis EKG wraz ze zgodnym obrazem klinicznym pomaga z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć niektóre choroby serca, np. niewydolność serca. Podstawowym badaniem służącym ocenie budowy oraz funkcji serca jako pompy jest badanie echokardiograficzne. Badanie to wykorzystując fale ultradźwiękowe pozwala wykryć m.in. cechy niedokrwienia czy przebytego zawału serca, wady wrodzone serca, wady zastawkowe, czy niewydolność serca. Należy podkreślić, że prawidłowy wynik zarówno EKG jaki i badania echokardiograficznego nie pozwala wykluczyć w 100% wszystkich chorób serca. Dlatego diagnostyka powinna być planowana i interpretowana przez doświadczonego lekarza w kontekście obrazu klinicznego, czyli objawów zgłaszanych przez chorego i nieprawidłowości stwierdzonych w badaniu fizykalnym.
-
Niewyrównana niewydolność serca jest przeciwwskazaniem do podróży lotniczych. Natomiast pacjent z niewydolnością serca znajdujący się w stabilnym stanie klinicznym, czyli będący w stanie przejść bez dolegliwości min. 50 metrów po prostej drodze oraz wejść min. na pierwsze piętro nie ma przeciwwskazań do podróżowania samolotem. Pamiętać jednak trzeba, że w czasie podróży samolotem dochodzi do zmian ciśnienia w kabinie oraz spadku ilości tlenu we wdychanym powietrzu, co może nasilać dolegliwości związane z ciężką niewydolnością serca. Ponadto długotrwałe unieruchomienie w związku z podróżą wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zakrzepicy żył kończyn dolnych. Przed podróżą pacjent z niewydolnością serca powinien skonsultować się z lekarzem prowadzącym w celu otrzymania stosowanych zaleceń dotyczących podróży.
-
Poprawa funkcji skurczowej lewej komory u pacjenta z niewydolnością serca jest możliwa i zależy przede wszystkim od przyczyny prowadzącej do uszkodzenia serca. Jeśli przyczyna niewydolności serca jest odwracalna, to jej wyeliminowanie może doprowadzić do powrotu prawidłowej funkcji skurczowej lewej komory. Możliwe to jest w przypadku choroby niedokrwiennej serca (pod warunkiem zachowanej żywotności mięśnia lewej komory czyli braku blizny), zapalenia mięśnia sercowego, toksycznego uszkodzenia serca, nadciśnienia tętniczego, wad zastawkowych, kardiomiopatii tachyarytmicznej (wywołanej szybką czynnością komór w przebiegu arytmii), czy kardiomiopatii połogowej (występującej u kobiet w okresie okołoporodowym). Wyleczenie przyczyny oraz optymalne leczenie farmakologiczne niewydolności serca zwykle prowadzi w tych wypadkach do poprawy funkcji serca jako pompy. Natomiast jeśli przyczyna uszkodzenia jest nieodwracalna jak to występuje po zawale serca (obecna blizna w ścianie serca), czy w kardiomiopatii uwarunkowanej genetycznie, to poprawa jest mniej prawdopodobna. W takich przypadkach stosowanie odpowiedniej farmakoterapii oraz modyfikacji stylu życia (stosowanie odpowiedniej diety oraz regularnej aktywności fizycznej) zapobiega przede wszystkim postępowi niewydolności serca czyli dalszemu uszkodzeniu serca oraz występowaniu zaostrzeń objawów. -
Stabilna niewydolność serca (bez nasilenia objawów), jak również obecność wszczepionego kardiowertera-defibrylatora nie są przeciwwskazaniem do podróżowania, w tym lotów samolotem. Podczas podróży należy posiadać przy sobie paszport pacjenta wydany przy wypisie ze szpitala po wszczepieniu stymulatora serca. Nie jest potrzebne dodatkowe zaświadczenie od lekarza. Paszport taki jest dokumentem identyfikującym pacjenta z rozrusznikiem serca, ICD lub CRT i zawiera, poza danymi osobowymi, markę i model urządzenia i elektrod, datę i szpital, w którym wszczepiono urządzenie, a także zaprogramowane parametry. Dokument ten umożliwia sprawdzenie funkcjonowania urządzenia w ośrodkach kontroli rozruszników na całym świecie. Pacjent z niewydolnością serca podczas podróży powinien mieć ze sobą także zapas leków przyjmowanych przewlekle.
-
Dekompensacja układu krążenia jest zespołem objawów ostrej niewydolności serca spowodowanych zaburzeniem równowagi w układzie krążenia. Najczęstszymi objawami zgłaszanymi przez pacjenta są duszność przy niewielkim wysiłku, znaczne osłabienie, nietolerancja wysiłku fizycznego, przyrost masy ciała w krótkim czasie (np. 2-3 kg w ciągu 2 dni). W badaniu fizykalnym najczęściej można stwierdzić obrzęki kończyn dolnych, zwiększenie obwodu brzucha, powiększenie wątroby, wypełnione żyły szyjne. Wszystkie te objawy wynikają z niewydolności serca jako pompy, co powoduje z jednej strony zmniejszony przepływ krwi przez wszystkie organy, a z drugiej strony zastój krwi w krążeniu żylnym płuc oraz innych narządów. Dekompensacja układu krążenia jest stanem zagrożenia życia i wymaga hospitalizacji. Zastosowanie intensywnego leczenia odwadniającego, ewentualnie wspomagającego funkcję serca, daje szansę na powrót układu krążenia do równowagi.
-
Leczenie farmakologiczne, w tym przede wszystkim leczenie przyczynowe stosowane w niewydolności serca, może prowadzić do poprawy frakcji wyrzutowej lewej komory. To czy dojdzie do poprawy uzależnione jest głównie od przyczyny prowadzącej do uszkodzenia serca. Np. jeśli przyczyną jest niedokrwienie mięśnia sercowego, przywrócenie ukrwienia poprzez np. wykonanie angioplastyki wieńcowej może prowadzić do poprawy frakcji wyrzutowej lewej komory. Poprawa zwykle jest trwała pod warunkiem, że pacjent dalej regularnie stosuje zalecone leczenie oraz nie wystąpią inne czynniki prowadzące do uszkodzenia lewej komory, np. wystąpienie zawału serca. Ocena frakcji wyrzutowej możliwa jest w przezklatkowym badaniu echokardiograficznym. Warto jednak zaznaczyć, że jest to badanie subiektywne i wartość frakcji wyrzutowej lewej komory może różnić się między badającymi o ok. 5%.
-
Większość leków stosowanych w niewydolności serca wpływa na parametry życiowe takie jak tętno i ciśnienie tętnicze, a jednym z celów leczenia jest uzyskanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego i tętna. W związku z tym jest możliwe, że pacjent cierpi na niewydolność serca a parametry te są prawidłowe. Dodatkowo u części pacjentów może występować bezobjawowe uszkodzenie mięśnia sercowego, kiedy objawy niewydolności serca nie występują a parametry życiowe są w normie. U tych osób z czasem może dojść do rozwoju pełnoobjawowej niewydolności serca.
-
Jednym z głównych celów leczenia niewydolności serca jest zmniejszenie objawów, w tym męczliwości, oraz poprawa jakości życia. Możliwe jest to dzięki zastosowaniu leków o różnych mechanizmach działania. Jeśli pomimo stosowanego leczenia objawy nadal się utrzymują, należy zgłosić się na kontrolę do prowadzącego kardiologa, który rozważy odpowiednią intensyfikację leczenia.
-
Poszerzone żyły szyjne są jednym z objawów niewydolności serca, wynikającym ze zwiększonego ciśnienia w układzie żylnym uchodzącym do prawego przedsionka. Przyczyną może być przewodnienie, ale także podwyższone ciśnienie w prawej połowie serca np. w nadciśnieniu płucnym, które może towarzyszyć niewydolności serca. Zarówno zmniejszona tolerancja wysiłku, jak i duszność przy schylaniu się przy wiązaniu butów są objawami typowymi dla niewydolności serca. Leki o różnych mechanizmach działania, w tym leki moczopędne, stosowane w niewydolności serca mogą łagodzić te wszystkie objawy. Warto jednak skonsultować modyfikację leczenia z lekarzem prowadzącym.
-
Stabilna niewydolność serca (bez nasilenia objawów) jak i obecność wszczepionego kardiowertera-defibrylatora nie są przeciwwskazaniami do wyjazdu i pobytu w górach do wysokości około 2500 m n.p.m. Przebywanie na dużych wysokościach (powyżej wskazanej granicy) może wiązać się z nasileniem objawów niewydolności serca, co wynika ze zmian ciśnienia atmosferycznego oraz zmian stężenia tlenu we wdychanym powietrzu na dużych wysokościach. Przed wyprawą górską zaleca się, aby pacjent z niewydolnością serca skonsultował wyjazd z lekarzem prowadzącym.
-
Nadmierna podaż sodu w diecie sprzyja zatrzymywaniu wody w organizmie oraz nasileniu objawów niewydolności serca. Dlatego chorym z przewlekłą niewydolnością serca zalecane jest ograniczenie przyjmowania sodu do 2-3 g na dobę, co odpowiada 5 g soli kuchennej na dobę. U niektórych chorych wskazana jest ograniczenie spożycia sodu nawet poniżej 2 g, czyli poniżej 3 g soli kuchennej na dobę. Dieta osoby chorej na niewydolność serca powinna być bogata w potas, którego głównym źródłem są warzywa oraz owoce. Dlatego zaleca się spożycie 200 g warzyw oraz 200 g owoców na dzień. Dzienne zapotrzebowanie organizmu na potas wynosi około 4,7g na dobę.
-
U chorych z ciężką postacią niewydolności serca jaką stanowi IV klasa wg NYHA wszystkie stosowane leki, w tym przeciwbólowe, powinny być skonsultowane z lekarzem prowadzącym. Przy wyborze leku przeciwbólowego oraz jego dawki niezbędna jest ocena funkcji nerek i wątroby, które stanowią istotną rolę w wydalaniu leków przeciwbólowych. Co więcej pamiętać należy o możliwych interakcjach z lekami przyjmowanymi przewlekle w niewydolności serca. Warto wspomnieć, że niektóre leki przeciwbólowe, w tym niesterydowe leki przeciwzapalne, mogą sprzyjać zaostrzeniu objawów niewydolności serca i nie są zalecane.
-
Ciąża u części pacjentek z niewydolnością serca jest możliwa, ale jest związana z istotnie zwiększonym ryzykiem powikłań, w tym śmiertelności matki i powikłań położniczych oraz wymaga prowadzenia w ośrodku referencyjnym. Ciąża jest przeciwwskazana między innymi w ciężkiej niewydolności serca z istotnie upośledzoną funkcją skurczową lewej komory (frakcja wyrzutowa poniżej 45%), z nasilonymi objawami występującymi przy niewielkim wysiłku lub w spoczynku (klasa czynnościowa NYHA III i IV), wadami wrodzonymi serca u kobiety z umiarkowanie lub znacznie upośledzoną funkcją komory systemowej oraz krążeniem Fontana z powikłaniami. Ciężkie zwężenie zastawki mitralnej oraz ciężkie objawowe zwężenie zastawki aortalnej są także przeciwwskazaniami do zajścia w ciążę i powinny być leczone (jeśli to możliwe) przed ciążą. Pacjentkom, które przebyły kardiomiopatię połogową i funkcja skurczowa lewej komory nie powróciła u nich do normy, ciąża także powinna być odradzana.
-
Mało prawdopodobne by wysiłek fizyczny był przyczyną pojawienia się płynu w opłucnej. Regularny, umiarkowany trening fizyczny jest zalecany pacjentom ze stabilną, przewlekłą niewydolnością serca gdyż prowadzi m.in. do poprawy wydolności fizycznej oraz jakości życia, a także poprawy parametrów pracy płuc i serca takich jak zużycie tlenu na szczycie wysiłku, odpowiedzi wentylacji na wysiłek, czy szybszego zmniejszania częstości serca po wysiłku. Pojawienie się płynu w opłucnej u chorego z przewlekłą niewydolnością serca może świadczyć o dekompensacji układu krążenia, czyli zaburzeniu równowagi w układzie krążenia i zastoju krwi w krążeniu płucnym, co stanowi przeciwwskazanie do treningu fizycznego.
-
Kardiomiopatia rozstrzeniowa jest chorobą mięśnia sercowego charakteryzującą się poszerzeniem lewej i/lub prawej komory z upośledzeniem czynności skurczowej i może rozwinąć się w każdym wieku, także u dziecka. Jeśli możliwe jest wyeliminowanie przyczyny powodującej uszkodzenie serca (np. zakażenie wirusowe, toksyny) istnieje szansa na poprawę funkcji serca w wyniku leczenia oraz ustąpienie objawów. Jeśli kardiomiopatia rozstrzeniowa ma podłoże genetyczne, zwykle z czasem dochodzi do pogorszenia funkcji serca oraz nasilenia objawów niewydolności serca. Każdy chory z postawioną diagnozą niewydolności serca wymaga stałej, okresowej kontroli kardiologicznej oraz echokardiograficznej właściwie do końca życia.
Dziecko z niewydolnością serca może podejmować aktywność fizyczną dostosowaną do wydolności fizycznej organizmu. Obciążenie i charakter ćwiczeń powinny być określone przez lekarza prowadzącego wspólnie z rehabilitantem. W przypadku stabilnego stanu klinicznego czyli braku nasilenia objawów niewydolności serca, umiarkowany wysiłek fizyczny korzystanie wpływa na układ krążenia.
-
Przeżycie chorych z niewydolnością serca zależy od wielu czynników poza klasyfikacją NYHA, mówiącą o nasileniu objawów związanych z niewydolnością serca. Aby ocenić rokowanie, trzeba wziąć pod uwagę wiele czynników. Jednym z ważniejszych jest przyczyna prowadząca do uszkodzenia serca. Niektóre czynniki toksyczne np. alkohol mogą prowadzić do odwracalnego uszkodzenia co oznacza, że po zaprzestaniu używania alkoholu funkcja serca może wrócić do normy. Podobnie usunięcie przyczyny prowadzącej do uszkodzenia serca takiej jak np. niedokrwienie w przebiegu choroby wieńcowej czy operacja wady serca może zahamować postęp choroby wpływając tym samym na poprawę rokowania. Ważnymi czynnikami są także stopień uszkodzenia serca, stan fizyczny pacjenta, obecność chorób współistniejących, czy przebieg niewydolności serca (częstość ponownych hospitalizacji). Jednak ogólnie przyjmuje się, że rokowanie w niewydolności serca jest niepomyślne – około 50% chorych umiera w ciągu 5 lat, a około 11% w ciągu roku.
-
Mdłości oraz złe samopoczucie mogą być spowodowane działaniem niepożądanym leków moczopędnych, szczególnie diuretyków pętlowych, czyli np. furosemidu lub torasemidu, które często są stosowane w niewydolności serca. Najczęściej objawy te są spowodowane zaburzeniami elektrolitowymi – utratą potasu oraz sodu z moczem.
-
Iwabradyna jest lekiem, który poprzez bezpośrednie hamujące działanie na kanały zlokalizowane w sercu powoduje zwolnienie rytmu serca. Jest zalecana u objawowych pacjentów z niewydolnością serca z obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory ≤35% i rytmem zatokowym (bez utrwalonej arytmii), u których nie osiągnięto docelowej częstości rytmu serca czyli około < 70 uderzeń na minutę przy optymalnym leczeniu innymi lekami (m.in. beta-blokerami). Iwabradyna stosowana w niewydolności serca wpływa także na rokowanie, zmniejsza ryzyko hospitalizacji z powodu niewydolności serca oraz ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych. Jej zastosowanie opóźnia wystąpienie pierwszego zaostrzenia choroby i konieczności leczenia szpitalnego a także zmniejsza ryzyko kolejnych pobytów w szpitalu. Poprawia także wydolność wysiłkową i jakość życia pacjentów z niewydolnością serca.
-
Senność po ustąpieniu napadu częstoskurczu nadkomorowego może wynikać z aktywacji nerwu błędnego pobudzanego przez manewry służące przerwaniu arytmii czy też działania leków. Nie każdy pacjent odczuwa tego typu objawy po ustąpieniu arytmii.
-
Wzmożona potliwość w nocy nie jest typowym objawem niewydolności serca, ale u części chorych z niewydolnością serca może występować. Jednak jeśli towarzyszy innym nocnym objawom, przede wszystkim duszności, może być objawem tej choroby. Wzmożona potliwość może być spowodowana zaburzeniami hormonalnymi lub działaniem leków i jeśli jest bardzo uciążliwa warto skonsultować ten problem z lekarzem.
-
W przypadku kardiomiopatii przerostowej wskazania do wszczepienia ICD zależą od szacowanego ryzyka zgonu sercowego w okresie 5 lat. Ryzyko to ocenia się na podstawie kilku parametrów mierzonych w badaniu echokardiograficznym oraz parametrów klinicznych, takich jak wywiad rodzinny, niewyjaśnione omdlenia w przeszłości, obecność groźnej arytmii, czy wiek. Wskazania do wszczepienia ICD należy omówić z kardiologiem prowadzącym.
-
W celu odpowiedniego przygotowania się do operacji na sercu (czy to zabiegu chirurgicznego czy przezskórnego) w pierwszej kolejności należy omówić wskazania oraz ryzyko związane z zabiegiem z lekarzem prowadzącym (kardiologiem lub kardiochirurgiem). Dobrze poinformowany pacjent rozumie z jakiego powodu jest wykonany zabieg i jaką korzyść z niego odniesie. Warto skupić się właśnie na tych korzyściach dla zdrowia, które zwykle znacznie przewyższają potencjalne ryzyko. Lekarz prowadzący zwykle wydaje pacjentowi szczegółowe zalecenia dotyczący przygotowania się do zabiegu, w tym stosowanych przed zabiegiem leków. W sytuacji gdy pacjent nie radzi sobie ze stresem, który powodowany jest myślą o zbliżającej się operacji, warto skonsultować się z psychologiem, który wskaże metody radzenia sobie w takiej sytuacji. Bardzo ważne jest przygotowanie przez fizjoterapeutę, który powinien nauczyć podstawowych ćwiczeń oddechowych przydatnych w okresie pooperacyjnym i umożliwiających szybszy powrót do sprawności.
-
Micra TPS jest najmniejszym na świecie rozrusznikiem serca, który ma wielkość porównywalną do większej podłużnej tabletki. Urządzenie wszczepiane jest bez nacięcia skóry, jak to się dzieje przy klasycznym rozruszniku, i mocowane do ściany mięśnia sercowego w prawej komorze. Urządzenie nie posiada klasycznych elektrod, impulsy elektryczne są przekazywane przez elektrodę umieszczoną na obudowie urządzenia. W związku z taką budową urządzenie może stymulować tylko prawą komorę i może być stosowane u wybranych pacjentów. W Polsce nieliczne zabiegi wszczepienia MicraTPS są wykonywane od 2016 roku w większych ośrodkach elektrofizjologicznych (Warszawa, Zabrze, Szczecin, Białystok). Zabieg nie jest refundowany przez NFZ, gdyż procedura ta jest około 6-krotnie droższa niż wszczepienie klasycznego rozrusznika. Kandydatami do tego urządzenia są pacjenci z przewidywanymi trudnościami przy metodzie standardowej, np. po usunięciu zakażonego rozrusznika.
-
Nadwaga i otyłość stanowią istotny czynnik ryzyka chorób układu krążenia, w tym rozwoju niewydolności serca. Dlatego w profilaktyce chorób serca zaleca się utrzymywanie prawidłowej masy ciała (wskaźnik masy ciała BMI w granicach 18,5-24,9 kg/m2). U chorych z rozpoznaną niewydolnością serca, gdy wskaźnik BMI przekracza 35 kg/m2 zaleca się redukcję masy ciała w celu zmniejszenia objawów i poprawy wydolności fizycznej.
U chorych z niewydolnością serca oraz BMI <35 kg/m2 nie zaleca się redukcji masy ciała, gdyż – jak pokazały badania – spadek masy ciała w tej grupie chorych wiąże się z pogorszeniem rokowania. Ten tzw. paradoks otyłości tłumaczony jest m.in. faktem, że niewydolność serca jest chorobą przewlekłą prowadzącą stopniowo do wyniszczenia organizmu związanego z większą śmiertelnością. U osób z nadwagą lub otyłością zgromadzona tkanka tłuszczowa stanowi swoistą rezerwę, dzięki czemu wyniszczenie w przebiegu niewydolności serca rozwija się znacznie wolnej. -
Niewydolność serca może, ale nie musi stanowić podstawy do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, które ustalane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w oparciu o opinię lekarza orzecznika ZUS. W ocenie orzeczniczej brane pod uwagę jest przede wszystkim nasilenie objawów niewydolności serca w klasyfikacji wg NYHA, a nie sama wartość frakcji wyrzutowej lewej komory. Ponadto znaczenie ma tutaj choroba podstawowa (przyczyna niewydolności serca) – jej przebieg oraz rokowanie. Znaczenie ma także rodzaj pracy wykonywanej przez pacjenta.
-
Schyłkowa niewydolność serca to stan kliniczny z nasilonymi objawami niewydolności serca oraz złym rokowaniem. Zwykle w tym stanie zostają wyczerpane możliwości leczenia farmakologicznego, gdyż nie przynoszą już korzyści w zakresie poprawy objawów oraz rokowania. Opcją leczniczą dla chorych ze schyłkową niewydolnością serca pozostaje przeszczep serca lub wszczepienie urządzenia wspomagającego funkcję lewej (i prawej) komory. -
Regularna aktywności fizyczna jest zalecana wszystkim pacjentom ze stabilną niewydolnością serca, również w klasie czynnościowej NYHA III (czyli gdy choroba powoduje znaczne ograniczenie aktywności fizycznej, a aktywność mniejsza niż zwykle powoduje objawy). Badania pokazują, że trening fizyczny w tej grupie chorych jest bezpieczny i wpływa na poprawę nie tylko jakości życia, ale także poprawę rokowania. Co istotne trening fizyczny powinien być dostosowany do wydolności fizycznej pacjenta, ocenianej przez specjalistę rehabilitacji, kardiologa lub fizjoterapeutę na podstawie stanu klinicznego pacjenta (w tym jednostki chorobowej), tolerancji wysiłku ocenianej w obiektywnych badaniach (elektrokardiograficzny test wysiłkowy, test spiroergometryczny lub 6-minutowy test marszu) oraz na podstawie subiektywnej oceny tolerancji wysiłku dokonanej przez pacjenta (wg skali Borga). Zalecany jest wysiłek fizyczny, który pacjent oceniania jako umiarkowany. Rodzaj aktywności fizycznej powinien być również dostosowany do wydolności pacjenta, a także jego preferencji. Przykładami aktywności fizycznej, która może być preferowana u chorych w III klasie NYHA będzie chodzenie lub nordic-walking.
-
U pacjentów z niewydolnością serca możliwa jest poprawa funkcji skurczowej lewej komory (wydolności serca), ale zależy to od przyczyny prowadzącej do uszkodzenia serca. Jeśli przyczyna niewydolności serca jest odwracalna, to jej wyeliminowanie może doprowadzić do powrotu prawidłowej funkcji skurczowej lewej komory. Możliwe to jest w przypadku choroby niedokrwiennej serca (pod warunkiem zachowanej żywotności mięśnia lewej komory czyli braku blizny), zapalenia mięśnia sercowego, toksycznego uszkodzenia serca, nadciśnienia tętniczego, wad zastawkowych, kardiomiopatii tachyarytmicznej (wywołanej szybką czynnością komór w przebiegu arytmii), czy kardiomiopatii połogowej (występującej u kobiet w okresie okołoporodowym). Wyleczenie przyczyny oraz optymalne leczenie farmakologiczne niewydolności serca zwykle prowadzi w tych wypadkach do poprawy funkcji serca jako pompy. Natomiast jeśli przyczyna uszkodzenia jest nieodwracalna jak to występuje po zawale serca (obecna blizna w ścianie serca), czy w kardiomiopatii uwarunkowanej genetycznie, to poprawa jest mniej prawdopodobna. W takich przypadkach stosowanie odpowiedniej farmakoterapii oraz modyfikacji stylu życia (stosowanie odpowiedniej diety oraz regularnej aktywności fizycznej) zapobiega przede wszystkim postępowi niewydolności serca czyli dalszemu uszkodzeniu serca oraz występowaniu zaostrzeń objawów.
-
Przeszczep serca jest jedną z metod leczenia zaawansowanej niewydolności serca, jeżeli nie istnieją inne alternatywne możliwości leczenia. Chorzy kwalifikowani do tego typu leczenia muszą spełniać ściśle określone wskazania takie jak: schyłkowa niewydolność serca o złym rokowaniu, której towarzyszą ciężkie objawy; pacjent współpracujący, stabilny emocjonalnie, który przestrzega zaleceń lekarskich. Pamiętać należy, że istnieje wiele przeciwwskazań do przeszczepu serca takich jak: aktywne zakażenie, nadciśnienie płucne oporne na leczenie, ciężka choroba naczyń w tym mózgowych, choroba nowotworowa, ciężka niewydolność nerek, inna ciężka choroba związana ze złym rokowaniem, ale także otyłość z BMI >35 kg/m2 oraz uzależnienie od alkoholu lub substancji aktywnych. Od przeszczepu serca dyskwalifikuje się także pacjentów, których sytuacja społeczna nie pozwala na uzyskanie odpowiedniego poziomu współpracy w leczeniu w warunkach ambulatoryjnych. Każdy przypadek kwalifikacji jest rozpatrywany indywidualnie i zazwyczaj uwzględnia problemy, które skrótowo zawarto powyżej.
-
Chorzy kwalifikowani do przeszczepu serca muszą spełniać ściśle określone wskazania oraz nie posiadać przeciwskazań. Wskazaniami do przeszczepu serca są: schyłkowa niewydolność serca o złym rokowaniu, której towarzyszą ciężkie objawy; pacjent współpracujący, stabilny emocjonalnie, który przestrzega zaleceń lekarskich.
Przeciwskazaniami są:
- - aktywne zakażenie,
- - nadciśnienie płucne oporne na leczenie,
- - ciężka choroba naczyń w tym mózgowych,
- - choroba nowotworowa,
- - ciężka niewydolność nerek,
- - inna ciężka choroba związana ze złym rokowaniem,
- - otyłość z BMI >35 kg/m2
- - uzależnienie od alkoholu lub substancji aktywnych.
Od przeszczepu serca dyskwalifikuje się także pacjentów, których sytuacja społeczna nie pozwala na uzyskanie odpowiedniego poziomu współpracy w leczeniu w warunkach ambulatoryjnych.
-
U osób bezobjawowych po przechorowaniu COVID-19 nie ma potrzeby rutynowego wykonywania dodatkowych badań diagnostycznych. Jednak wskazane jest przeprowadzenie diagnostyki, jeśli pacjent zgłasza objawy ze strony układu krążenia mogące wskazywać na powikłania kardiologiczne infekcji (duszność, obrzęki, kołatania serca, omdlenia, bóle w klatce piersiowej). Na podstawie wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz zapisu spoczynkowego elektrokardiogramu kardiolog decyduje o wykonaniu dalszych badań. Zwykle w diagnostyce powikłań kardiologicznych COVID-19 przydatne jest wykonanie badania echokardiograficznego, całodobowego monitorowania EKG metodą Holtera oraz testu wysiłkowego. Dodatkowych informacji dostarczają także badania laboratoryjne takie jak stężenie elektrolitów, kreatyniny, NT-proBNP (marker niewydolności serca), CRP (wskaźnik stanu zapalnego), cholesterolu, glukozy, kwasu moczowego, TSH, troponin i innych.
-
U chorych z przewlekłą niewydolnością serca zaleca się wykonywanie szczepień przeciw COVID-19, gdyż niewydolność serca wiąże się z zwiększonym ryzykiem ciężkiego przebiegu infekcji koronawirusowej. Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia przeciw COVID-19 jest uogólniona reakcja alergiczna typu natychmiastowego po poprzedniej dawce danej szczepionki lub po jakimkolwiek składniku szczepionki. Z kolei ostra infekcja lub zaostrzenie choroby przewlekłej jest wskazaniem do odroczenia szczepienia do czasu ustąpienia objawów i ustabilizowania się stanu pacjenta. W związku z tym chorzy z zaostrzeniem objawów niewydolności serca lub dekompensacją krążeniową (ostra niewydolność serca) powinni zostać zaszczepieni przeciw COVID-19 po wyrównaniu układu krążenia i stabilizacji stanu klinicznego.